پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) بر اساس علم و منطق با گروههاى مختلف غیر اسلامى مناظره و بحث مى کرد، امام صادق(علیه السلام) چهار هزار شاگرد در رشته هاى مختلف تربیت مى نمود، و خود شخصاً با منکران خدا مى نشست و به بحث و گفتگو مى پرداخت.
این بحثها و تجزیه و تحلیلهاى روشنگرانه نقش مؤثّرى در توسعه اسلام داشت.  
قرآن مى فرماید:

«مردم را به راه پروردگارت با حکمت و پندهاى نیکو و جدال و بحث و انتقاد دعوت کن.»⁽¹⁾

حکمت همان روشهاى استدلالى و منطقى است.
موعظه نیک عبارت از اندرزهایى است که جنبه عاطفى و احساسى دارد.
مجادله نیک بحثهاى رو در رو وبر اساس انصاف و حسن نیّت است.
حضرت على(علیه السلام) فرمود:

«طرفداران پنج دین مختلف به صورت گروههاى پنج نفرى به حضور پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) براى بحث ومذاکره آمدند به ترتیب: گروه یهود، سپس گروه مسیحى سپس گروه مادّى، سپس گروه دوگانه پرست، سپس گروه مشرک، شروع به مناظره کردند.

پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) با کمال متانت سخن آنها را گوش داد و به پاسخ آنها پرداخت، و این مناظرات، سه روز بیشتر طول نکشید، که هر پنج گروه قانع شدند و به اسلام گرویدند، در پایان گفتند:

«ما رَأَیْنا مِثْلَ حُجَّتِکَ یا مُحَمَّدَ، نَشْهَدُ اَنَّکَ رَسُولُ اللّهِ»

اى محمّد(صلى الله علیه وآله وسلم) ما همچون حجّت و استدلال تو هرگز در جائى ندیده ایم، گواهى مى دهیم که تو رسول خدا هستى.»⁽²⁾

آرى! اگر براى جذب تحصیل کرده ها و افراد مختلف غیر اسلامى با چنین شیوه اى رفتار شود، نقش مؤثّرى در گسترش اسلام خواهد داشت و همچنین زمینه سازى فکرى حساب شده اى براى آینده درخشان به دست حضرت مهدى(عج) خواهد بود.

1-اُدْعُ اِلى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهِمْ بِالَّتِى هِىَ اَحْسَنُ. (سوره نحل،آیه125)
2-مشروح این مناظره در کتاب احتجاج طبرسى، ج 1، از ص 16 تا 24 آمده است.